Chiến lược "Cây gậy và Củ cà rốt" phiên bản thuế quan: Ưu đãi ai, gây áp lực với ai?

Khi thuế quan không chỉ là thuế

Có những quyết sách không cần văn bản dài dòng để thể hiện thái độ – biểu thuế cũng đủ để phác họa rõ ràng bản đồ ưu tiên và cảnh báo. Đó chính xác là cách Mỹ đang sử dụng công cụ thuế quan như một đòn bẩy chính trị – kinh tế trong bối cảnh thương mại toàn cầu biến động.

Và lần này, nó không còn là một mức thuế “chung cho tất cả”. Mà là một sự phân hóa rõ rệt.

Củ cà rốt cho bên “đối tác chiến lược”, cây gậy cho nhóm “bất hợp tác”

Mỹ vừa công bố danh sách cập nhật chính sách thuế với hai chiều hoàn toàn đối lập:

- Một mặt, áp mức thuế quan lên đến 125% đối với một số mặt hàng từ Trung Quốc, nhằm đối phó tình trạng được cho là “trợ giá ẩn”, phá giá, hoặc gây áp lực cạnh tranh không lành mạnh trong các lĩnh vực như xe điện, linh kiện bán dẫn, pin năng lượng và dược phẩm.

- Mặt khác, một số quốc gia tại Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, lại được “ưu ái” giữ nguyên hoặc giảm thuế nhập khẩu đối với các mặt hàng chiến lược như dệt may, đồ gỗ, nông sản, linh kiện điện tử.

Đây chính là hình mẫu điển hình cho chiến lược “cây gậy và củ cà rốt”: thưởng cho ai theo luật chơi, trừng phạt ai làm trái. Điều này cũng tạo ra một cơ hội ngắn hạn, nhưng đồng thời đặt ra yêu cầu khắt khe hơn với Việt Nam về minh bạch xuất xứ, phòng tránh gian lận thương mại và đảm bảo không trở thành “trạm trung chuyển trá hình”.

Việt Nam đứng ở đâu trên bàn cờ thuế quan?

Ở vị trí giao thương linh hoạt giữa Trung Quốc và phương Tây, Việt Nam đang nổi lên như một điểm đến thay thế, đặc biệt trong bối cảnh làn sóng “China+1” ngày càng mạnh. Chính sách thuế quan của Mỹ – nếu giữ ổn định và không quay xe – có thể là cơ hội thúc đẩy xuất khẩu cho các ngành xuất khẩu chính của nước ta bao gồm Dệt may, Gỗ & Nội thất, Điện tử và linh kiện, và nông sản.

Tuy nhiên, cơ hội luôn đi kèm rủi ro. Khi chiến lược của Mỹ mang tính thời điểm, Việt Nam cần tận dụng “củ cà rốt” khi nó vẫn còn trên bàn.

Tác động lan tỏa lên kinh tế và thị trường tài chính toàn cầu

Kể từ khi có thông tin về việc Mỹ sẽ đánh thuế lên các quốc gia trên thế giới thì thị trường toàn cầu đã có những phản ứng tiêu cực:

1. Kinh tế nội địa của các quốc gia áp thuế

Theo Tax Foundation, việc áp mức thuế cơ bản 10% (và cao hơn với các quốc gia có thâm hụt thương mại lớn) có thể làm:

- GDP giảm 0,8–0,9% trong dài hạn.

- Thu nhập sau thuế trung bình giảm 1,5%.

- Mỗi hộ gia đình tại nước áp thuế chịu thêm trung bình 1.500 USD gánh nặng thuế trong năm 2025.

2. Tác động đến thị trường tài chính toàn cầu và Forex

- Chỉ số S&P 500 lao dốc từ 6.147 xuống 5.456 chỉ trong chưa đầy 2 tháng.

- USD mạnh lên khiến xuất khẩu từ nước này gặp khó, trong khi các quốc gia hưởng lợi từ đơn hàng dịch chuyển lại đối mặt với áp lực tăng tỷ giá bản địa.

- Forex traders theo dõi sát sao: tỷ giá USD/VND, USD/CNY, USD/JPY đang biến động liên tục theo các tuyên bố thuế quan.

3. Tác động tới thị trường crypto

- Bitcoin phản ứng tức thời, giảm sau thông báo nhưng bật lại lên 82.000 USD vào ngày 10/04/2025.

- Chi phí khai thác tăng do thuế lên linh kiện, khiến lợi nhuận của thợ đào bị co hẹp.

- Dài hạn, nếu niềm tin vào hệ thống tài chính truyền thống lung lay, crypto có thể trở thành nơi trú ẩn an toàn.

Nhưng “củ cà rốt” có điều kiện

Điều Mỹ chờ đợi ở các quốc gia như Việt Nam không chỉ là con số xuất khẩu. Mà là sự minh bạch trong xuất xứ hàng hóa, kiểm soát tốt hàng “trá hình từ Trung Quốc”, và cam kết không trở thành “trạm trung chuyển”.

Nếu Việt Nam không thể kiểm soát dòng chảy hàng hóa gian lận thương mại, thì cây gậy có thể sẽ thay vị trí của củ cà rốt bất kỳ lúc nào.

Không thể phủ nhận: thuế quan lúc này đã trở thành công cụ mặc cả đầy toan tính. Mỹ không giấu giếm việc dùng biểu thuế như một cách xác lập lại cán cân quyền lực thương mại toàn cầu – và đồng thời định hình lại chuỗi cung ứng, trong đó Việt Nam là một mắt xích quan trọng.

Vậy quốc gia của chúng ta đã phản ứng như thế nào trước chính sách này?

Việt Nam phản ứng: Chờ đợi hay chủ động đi nước cờ tiếp theo?

Các bước đi chiến lược:

- Đề xuất giảm thuế nhập khẩu hàng Mỹ về 0%, tăng nhập khẩu nông sản, máy bay và thiết bị quốc phòng.

- VietJet và Vietnam Airlines đàm phán mở rộng đơn hàng với Boeing.

- Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc trực tiếp sang đối thoại tại Washington từ ngày 06–16/04.

- Việt Nam cam kết giảm rào cản phi thuế quan và tăng tính minh bạch về xuất xứ hàng hóa.

- NHNN linh hoạt điều chỉnh tỷ giá VND/USD để hỗ trợ xuất khẩu nhưng vẫn tuân thủ nguyên tắc không thao túng tiền tệ.

- Mở cửa cho các dự án chiến lược như Starlink của Elon Musk – vừa để thắt chặt quan hệ ngoại giao, vừa mở lối cho đầu tư công nghệ cao.

Nhưng thách thức vẫn còn:

- Thặng dư thương mại quá lớn (123,5 tỷ USD) khiến áp lực quay lại mức thuế 46% là hoàn toàn khả thi.

- Nếu 90 ngày hoãn thuế không đạt được thỏa thuận, GDP Việt Nam có thể sụt giảm tới 5,5%, theo ước tính của ING.

Kết luận

Chiến lược “cây gậy và củ cà rốt” thuế quan lần này không còn là một chính sách nhất thời. Nó là một thông điệp, một chỉ dấu về tương lai của quan hệ thương mại toàn cầu, và là phép thử đối với khả năng thích nghi chiến lược của các quốc gia đang phát triển như Việt Nam.

Trong bối cảnh đó, Forex không còn là cuộc chơi của biểu đồ và chỉ báo, mà là nơi phản ánh toàn cảnh địa – chính trị – kinh tế. Dù bạn là nhà xuất khẩu đang đối mặt với biểu thuế thay đổi chóng mặt, hay là nhà giao dịch Forex theo sát từng biến động tỷ giá – thông tin chính xác và kịp thời là vũ khí mạnh nhất.

Truy cập ngay WikiFX để theo dõi chính sách thương mại mới nhất, kiểm tra độ tin cậy của sàn giao dịch Forex và nắm bắt kịp thời các rủi ro từ chiến tranh thuế quan và xu hướng tiền tệ toàn cầu.